Najczęstsze wady wzroku u ludzi. Jak je rozpoznać?

Szacuje się, że obecnie ok. 40% społeczeństwa na świecie ma problemy z widzeniem, które mogą wskazywać na wadę wzroku. Badania pokazują, że blisko 50% młodzieży boryka się z różnymi dolegliwościami wzroku. Ponadto wiele osób, które zauważają u siebie pewne niedogodności — nigdy dotychczas nie odwiedziło okulisty. Specjaliści z dziedziny diagnozowania i leczenia wzroku traktowani są na równi ze stomatologami. Wielu pacjentów unika ich i udaje się na wizytę dopiero w momencie, kiedy problem staje się naprawdę poważny. Tymczasem wczesne rozpoznanie krótkowzroczności lub dalekowzroczności, czy zdiagnozowanie jakiej wady wzroku dotyczy problem, pozwala na poprawę codziennego komfortu.

Wady wzroku – coraz większy problem społeczeństwa

Zdrowe oczy i dobre widzenie, które te zapewniają są dla wielu osób czymś zupełnie naturalnym. Jednak nie dla każdego. Okazuje się bowiem, że z roku na rok coraz większy odsetek społeczeństwa zmaga się z problemami dotyczącymi wzroku, co wymaga korekcji.

Rozwój technologiczny, jak również sposób spędzania wolnego czasu przyczyniają się do większych zmian w zakresie widzenia i zdrowia oczu, niż miało to miejsce jeszcze kilkadziesiąt lat temu. Spędzanie długich godzin przed ekranem komputera, telefonu czy telewizora to nieliczne z wielu przyczyn pogarszania się wzroku. Należy doliczyć do tego wielogodzinne przebywanie w pomieszczeniach ze sztucznym oświetleniem, zbyt intensywne ustawienie klimatyzacji, zła dieta czy nawet palenie papierosów, i przebywanie w zadymionych pomieszczeniach. To wszystko przyczynia się do powstawania różnych wad wzroku.

Wraz z upływem czasu, brak postawionej diagnozy może okazać się naprawdę dużym problem. Niezdiagnozowana krótkowzroczność, zmiany w zwyrodnieniu siatkówki, niezborność rogówkowa (astygmatyzm), uszkodzenia ciała szklistego prowadzą do poważnych problemów ze wzrokiem. W pewnym momencie może okazać się, że sama korekta soczewkami kontaktowymi lub okularami korekcyjnymi nie będzie wystarczająca. Wówczas można ratować się zabiegiem laserowej korekcji wzroku lub innymi metodami chirurgicznymi.

Podstawowe wady wzroku

Wady wzroku są jednymi z najczęściej obserwowanych schorzeń, jakie występują na całym świecie. Problem ten dotyka zarówno dorosłych, jak i dzieci. Co więcej, często przypadłości te są warunkowane genetycznie. Część chorób jest także ukryta, przez co możliwe jest zaobserwowanie zmian, jakie wywołują dopiero z wiekiem.

Jednymi z najczęściej pojawiających się przypadłości jest dalekowzroczność (okulary plusy), krótkowzroczność (okulary minusy), astygmatyzm oraz prezbiopia. W większości z nich noszenie okularów korekcyjnych czy soczewek kontaktowych przywraca normalny sposób widzenia. Jednak zaniedbana choroba można znacznie wpłynąć na jakość widzenia w przyszłości. Wówczas jedynym sposobem korekcji może okazać się zabieg, jakim jest laserowa korekcja wzroku.

Poniżej znajdziesz najważniejsze informacje dotyczące tego, czym się różnią wady wzroku wspomniane powyżej. Wiedza na ten temat może pomóc Ci, kiedy zauważyć u siebie pierwsze oznaki problemów z widzeniem.

Dalekowzroczność – wada wzroku plus

Często pojawiającą się wadą wzroku jest dalekowzroczność. Określa się ją mianem nadwzroczności, hiperopi, czy też wady wzroku plus. Osoby dotknięte dalekowzrocznością bardzo dobrze widzą obiekty z dalsza, jednak mają problemy w widzeniu ich z bliska. Wyróżnia się kilka przyczyn jej powstawania. Najczęściej powodem jest krótka gałka oczna. Problem pojawia się również, kiedy siła łamiąca rogówki lub soczewki oka jest niewielka. Obraz jest skupiany wówczas za siatkówką oka. Jeżeli wada wzroku plus jest bardzo uciążliwa, to możliwe jest poddanie pacjenta laserowej korekcji wzroku. Jeżeli jednak wada wzroku jest na niskim poziomie zaawansowania, wówczas możliwe jest jej korygowanie z wykorzystaniem szkieł kontaktowych lub okularów.

W przypadku dalekowzroczności specjaliści są zgodni, że jest to choroba dziedziczna, która występuje fizjologicznie u dzieci. Brak odpowiedniej reakcji oraz podjętych działań mających na celu korektę wzroku powoduje natomiast jej pogłębianie się z wiekiem.

• dalekowzroczność mała – do +2 dioptrii,
• dalekowzroczność średnia – od +2 do +5 dioptrii,
• dalekowzroczność duża - powyżej 5 dioptrii.

Krótkowzroczność – wada wzroku minus

Krótkowzroczność często nazywana jest również jako miopia lub wada minus. W największym skrócie – w jej przypadku zaburzone jest prawidłowe widzenie obiektów położonych w pobliżu. W przypadku krótkowzroczności dochodzi do zmian gałki ocznej. Ulega ona wydłużeniu, co skutkuje skupianiem się obrazu przed siatkówką oka. Warto zaznaczyć, że najczęściej do zmian w gałce ocznej dochodzi na skutek zbyt intensywnego oświetlenia, które ulegało mocnemu załamaniu się w rogówce lub soczewce oka. Osoby z krótkowzrocznością mogą zatem cierpieć na kilka rodzajów przypadłości:

• osiową,
• rogówkową,
• soczewkową.

Problem krótkowzroczności może mieć uwarunkowania genetyczne. W tym przypadku genetycznie przekazana wada wzroku rozwija się w okresie dzieciństwa oraz dorastania, a dodatkowo wpływ na nią mogą mieć czynniki środowiskowe. Wadę wzroku minus, jaką jest krótkowzroczność, można skutecznie zniwelować i trwale usunąć. Konieczne jest wykonanie zabiegu laserowego. Zabieg ten jest jednak najczęściej wykonywany w momencie, kiedy wada wzroku minus utrudnia codzienne funkcjonowanie.

Zaburzenia refrakcji sprawiają natomiast, że na co dzień konieczna jest korekcja wady wzroku za pomocą okularów lub soczewek kontaktowych. Warto zaznaczyć, że dobór odpowiednich soczewek kontaktowych czy okularów korekcyjnych powinien być uzgodniony ze specjalistą. Nieprawidłowo dobrane szkła mogą przysporzyć większych szkód i przyśpieszyć proces wydłużania się gałki ocznej.

Skala wady wzroku minus uzależniona jest od stopnia, w jakim się rozwinęła. Dlatego też szybka diagnoza i przeciwdziałanie są tutaj kluczowym elementem pozwalającym na zachowanie wzroku w bardzo dobrej kondycji. Najczęściej pojawiającymi się objawami jest pogarszająca się ostrość wzroku w nocy oraz o zmierzchu.

• niska krótkowzroczność – do -3 dioptrii,
• średnia krótkowzroczność – od -4 do -6 dioptrii
• wysoka krótkowzroczność – powyżej -6 dioptrii.

Astygmatyzm

Astygmatyzm bardzo często nazywany jest również niezbornością. Jest to jedna z najczęściej występujących wad wzroku. Istotą astygmatyzmu jest ogniskowanie się równoległych wiązek światła w dwóch różnych punktach, przed i za siatkówką. Najczęstszą przyczyną występowania tego rodzaju wady jest nieprawidłowość w kształcie rogówki. Standardowo rogówka powinna przypominać kulę, jednak w przypadku astygmatyzmu dochodzi do sytuacji, w której jest ona asymetryczna. Efektem takiego stanu rzeczy jest rozmyte i zamglone widzenie.

Osoby, które borykają się z problemem astygmatyzmu, bardzo często cierpią na dodatkowe zaburzenia. Najczęściej jest to nadwzroczność, czyli zaburzenia widzenia na krótkich dystansach. Połączenie obu wad może przeszkadzać w wykonywaniu obowiązków zawodowych. Zaburzone może być również widzenie obiektów, które znajdują się w znacznej odległości.

Typ astygmatyzmu zależy w dużej mierze od tego, w jaki sposób linie ogniskowe znajdują się względem siebie. Mając to na uwadze, można wyróżnić jego trzy rodzaje. Jest to astygmatyzm:

• zwykły – gdzie obserwuje się nadwzroczność lub krótkowzroczność na jednej z dwóch płaszczyzn, w przypadku drugiej płaszczyzny linia ogniskowa znajduje się idealnie na siatkówce oka,
• złożony – w tym przypadku na obu liniach obserwuje się problemy związane z nadwzrocznością albo krótkowzrocznością,
• mieszany – w tym przypadku na jednej osi obraz ogniskuje się za siatkówką, natomiast na drugiej przed nią.

Prezbiopia – wada wzroku wynikająca z wieku

Prezbiopia, czyli starczowzroczność jest procesem, który występuje naturalnie, niezależnie od innych chorób oczu. Skala problemu wzrasta w okolicach 40-45 roku życia. Postępująca starczowzroczność powoduje zanikanie zdolności, jaką jest ostre widzenie. Zostaje ono osłabione, ponieważ oko stopniowo traci zdolność do akomodacji.

Warto podkreślić, że z uwagi na rozwój cywilizacyjny, choroba ta może pojawiać się nawet przed 40 rokiem życia. Pierwszymi objawami świadczącymi o zmianach zachodzących w oczach jest konieczność oddalania czytanego tekstu coraz dalej od oczu, gdyż czytanie z bliskiej odległości zaczyna stwarzać problem. Osoba, u której rozwija się prezbiopia, zaczyna obserwować także u siebie osłabioną ostrość widzenia, a same oczy znacznie szybciej się męczą.

Prezbiopia jest chorobą, która może dotknąć każdego. Dlatego warto kontrolować swój wzrok, nie tylko poprzez samodzielną obserwację, ale również rutynowe kontrole u specjalisty. Warto także podkreślić, że starczowzroczność może być korygowana za pomocą okularów korekcyjnych czy soczewek kontaktowych. Dobrze dobrane okulary pozwolą na przywrócenie wcześniejszej jakości widzenia.

Jak rozpoznaje się wady wzroku?

Podwójne widzenie, zamazywanie się obrazu z bliższa oraz dalsza to zwykle pierwsze symptomy, jakie może zaobserwować osoba, u której rozwijają się choroby oczu. Część z nich może świadczyć o krótkowzroczności, inne o dalekowzroczności czy astygmatyzmie. Warto również zaznaczyć, że część chorób ma swoje podłoże genetyczne, co oznacza, że jeżeli w rodzinie zdarzały się podobne przypadki, jest wielce prawdopodobne, że kolejne pokolenia je odziedziczą.

Doskonałe widzenie to przywilej, o który warto dbać. Dlatego podstawą jest profilaktyka. Niezależnie od wiek warto regularnie kontrolować swój wzrok u specjalisty. Dzięki temu możliwe jest szybkie rozpoznanie wady, co wpływa na dopasowanie właściwej korekcji. Jeżeli możemy poddać się badaniom wzroku raz na rok, to nie warto rezygnować z takiej opcji. To z pewnością zaprocentuje w przyszłości.

Sposoby korekcji wzroku

Soczewki kontaktowe, okulary korekcyjne czy zabieg laserowy to jedne z trzech dostępnych obecnie możliwości, dzięki którym możliwa jest poprawa jakości widzenia. Warto podkreślić, że każda z metod ma swoje wady i zalety, a jej zastosowanie zależy od indywidualnych uwarunkowań każdego z pacjentów.

Jaka wada wzroku kwalifikuje się do konkretnego rodzaju korekty? Jest to oceniane przez specjalistę. Na podstawie postępujących zmian w oczach oraz jakości widzenia podejmowane są stosowne kroki pozwalające na przywrócenie pacjentowi zdrowia i komfortu podczas codziennych czynności.

Okulary korekcyjne

Konieczność noszenia okularów korekcyjnych dla sporej części pacjentów nie należy do najmilszych doznań, dlatego często odwlekają oni wizytę u specjalisty. Warto jednak podkreślić, że współcześnie dostępne na rynku okulary znacznie różnią się od tych, jakie noszono jeszcze kilkadziesiąt czy nawet kilkanaście lat temu. Obecnie oprawki okularów dopasowywane są do kształtu twarzy, mają różne kolory i ciekawy design wykończenia. Co w przypadku większych wad wzroku? Czy oznacza to konieczność noszenia bardzo grubych szkieł? Obecnie nie stanowi to problemu, dzięki odpowiedniej ich konstrukcji i dodatkowemu cieniowaniu. Osoby noszące okulary nie muszą obawiać się więc szkieł, które będą wyglądać mało atrakcyjnie.

W przypadku, kiedy u pacjenta zdiagnozowana została niewielka wada wzroku, mieszcząca się w granicach 0,5 dioptrii, wówczas nie ma konieczności korzystania z okularów przez cały dzień. Warto jednak nosić okulary podczas zajęć lekcyjnych, pracy czy w podróży. Dzięki temu odciąża się wzrok i nie doprowadza do sytuacji pogłębiania się wady. Lekceważenie nawet małego problemu może prowadzić do sporego pogorszenia widzenia.

Soczewki kontaktowe

Alternatywą dla standardowych okularów korekcyjnych są soczewki kontaktowe. Zasada ich działania jest dokładnie taka sama jak w przypadku standardowych okularów. Różnicą jest jednak sposób ich noszenia. Miękkie soczewki umieszcza się bezpośrednio na rogówce oka. Pole widzenia nie jest więc niczym zakłócone.

Soczewki kontaktowe pozwalają na korektę wzroku praktycznie niezależnie od wady. Warto mieć jednak na uwadze, że nietypowa lub duża wada wzroku może wymagać indywidualnego projektowania soczewek. Użytkownicy szkieł kontaktowych cenią je przede wszystkim za wygodę stosowania oraz co bardzo ważne dla części osób, brak wpływu na wygląd twarzy.

• Jednymi z najpopularniejszych są warianty jednodniowe. Każdego dnia rano wyciąga się je z opakowania, a po zakończonym dniu ściąga z oczu i wyrzuca do kosza. Znika konieczność dbania o nie i oczyszczania.
• Drugim rozwiązaniem są szkła, które mogą być stosowane przez dwa tygodnie lub miesiąc. Wówczas po każdym dniu soczewki umieszcza się w specjalnym pojemniku z płynem oczyszczającym je z zanieczyszczeń.

Niezależnie od rodzaju wybranych soczewek należy bezwzględnie przestrzegać higieny przy ich zakładaniu oraz ściąganiu.

Laserowa korekcja wzroku

Laserowa korekcji wzroku to rozwiązanie zalecane osobom, u których normalne funkcjonowanie jest mocno zaburzone przez różne dolegliwości oczu. Wada refrakcji jest jednym z obszarów, w których laserowa korekcja pozwala na znaczną poprawę wzroku. Zabieg w przypadku wady minus polega na oddziałaniu na rogówkę w taki sposób, aby załamywała ona światło dokładnie na siatkówce. W przypadku wady plus stosuje się uwypuklenie rogówki, natomiast przy minus jej spłaszczenie. U osób, u których zdiagnozowano krótkowzroczność mieszaną dokonuje się modelowania rogówki, uzyskując jej prawidłową krzywiznę.

Nie istnieje dolna granica wady, od której można poddawać oczy zabiegowi laserowemu. Jednak niewielkie problemy ze wzrokiem zaleca się korygować w sposób tradycyjny. Górna granica dla zabiegu laserowego to 10 dioptrii dla krótkowzroczności oraz 5 dioptrii dla dalekowzroczności oraz astygmatyzmu.

Podobnie jak w przypadku innych zabiegów, również i dla laserowej korekty wzroku obowiązują przeciwskazania ogólne oraz okulistyczne. Zabiegowi nie mogą poddawać się kobiety w ciąży lub karmiące piersią. Nie wykonuje się laserowej korekty wzroku u osób poniżej 21 oraz powyżej 55 roku życia. Wynika to z dużego prawdopodobieństwa pogłębiania się wad wzroku. Zabiegu nie wykonuje się również u osób borykających się z cukrzycą, nowotworem, chorobami serca, chorobami skóry czy chorobami tarczycy.

Przy dużej wadzie wzroku lekarz może nie wyrazić zgody na zabieg. Jeżeli natomiast do niego dojdzie, to trzeba mieć świadomość, że może ona nie zostać zniwelowana całkowicie, a jedynie zmniejszona.