Astygmatyzm - czym jest i jaką korekcję należy do niego dobrać?

Krótkowzroczność i dalekowzroczność to wady, z którymi praktycznie każdy miał choć raz styczność i wie, co oznaczają one dla wzroku człowieka. Astygmatyzm, nazywany także niezbornością znacząco się jednak od nich różni, choć co ciekawe, najczęściej występuje wspólnie z jedną ze wspomnianych wad. Jest to także dość częsta przypadłość, jeżeli chodzi o wady wzroku. Astygmatyzm to wada wzroku wynikająca z nieregularnego kształtu rogówki, który w idealnej sytuacji powinien być zbliżony do kuli. Mówi się, że nawet dwie trzecie osób dorosłych ma astygmatyzm, choć w wielu przypadkach jest on niemalże niezauważalny. Czym więc właściwie jest i jaką korekcję należy do niego dobrać? Podpowiadamy, co warto wiedzieć w przypadku astygmatyzmu.

Czym jest astygmatyzm i jakie są jego przyczyny?

Prawidłowo pracujący narząd wzroku umożliwia widzenie dzięki promieniom świetlnym docierającym od obserwowanego obiektu przez rogówkę oka, gdzie załamują się i skupiają w jednym miejscu na siatkówce. Niestety, sytuacja taka jest możliwa jedynie przy idealnie kulistej, gładkiej powierzchni rogówki. Co dzieje się, gdy rogówka nie jest sferyczna, czyli w astygmatyzmie?

Widziany obraz nie może być nigdy dobrze zogniskowany, przez co staje się nieostry i nie ma tu znaczenia, czy obraz znajduje się blisko czy daleko – promienie światła załamują się pod różnymi kątami, nie pozwalając na ostre widzenie obrazu. Warto zaznaczyć w tym miejscu jednak, że astygmatyzm rogówkowy, o którym tu mowa to jedynie jeden z wariantów wady – w rzadkich przypadkach przyczyną astygmatyzmu mogą być różnego rodzaju deformacje soczewki lub deformacje gałki ocznej.

Astygmatyzm oka o różnych podłożach

Astygmatyzm rogówkowy, będący najczęstszą odmianą wady może mieć podłoże wrodzone, w przypadku którego wada nie powinna znacząco pogłębiać się w trakcie życia pacjenta, lub nabyte – spowodowane chorobami rogówki, bliznami na rogówce i różnego rodzaju urazami oka. Bez względu na jego charakter, odpowiednio korygowany za pomocą soczewek torycznych lub szkieł cylindrycznych astygmatyzm może zostać zahamowany, a w leczeniu operacyjnym całkowicie usunięty.

Wyróżnia się także inne rodzaje astygmatyzmu:

• astygmatyzm regularny,

• astygmatyzm nieregularny (niezborność nieregularna),

• astygmatyzm wewnętrzny,

• astygmatyzm całkowity (refrakcyjny),

• astygmatyzm mieszany.

Problem astygmatyzmu i zdiagnozowania jego rodzaju najlepiej oddać w ręce specjalistów. Ci korzystają ze specjalistycznych urządzeń i technik. Są w stanie określić, czy jest on wadą wrodzoną, czy istnieją inne przyczyny astygmatyzmu.

Objawy astygmatyzmu

Rozpoznanie delikatnego astygmatyzmu bywa trudne, ponieważ wielu pacjentów traktuje go jako objawy krótkowzroczności lub dalekowzroczności i z nimi też zgłasza się do okulisty. Nie towarzyszą temu żadne dolegliwości bólowe. Jedynym objawem jest nie do końca ostry obraz. W większości przypadków badania przeprowadzone w gabinecie pozwalają jednak dość szybko przeanalizować strukturę rogówki oka i ocenić, czy u pacjenta pojawiły się jakiekolwiek zakrzywienia powierzchni, czy też nie. Deformacja rogówki lub soczewki zawsze zostanie zauważona przez specjalistę.

W przypadku mocniej rozwiniętej wady (powyżej 0,75 dioptrii), pacjenci mają problem z widzeniem zarówno z bliska, jak i z daleka, a odbierany przez oko obraz jest najczęściej zamazany, niewyraźny i lekko zakrzywiający się. Niedostateczna ostrość widzenia to znak, że najwyższy czas odwiedzić specjalistę. Najłatwiej można dostrzec wadę podczas obserwacji typowych dla astygmatyków zachowań – przekrzywiania głowy podczas pisania i czytania, ciągłego mrużenia oczu czy potrzeby ich pocierania. U pacjenta może pojawiać się mylenie liter, ma to bezpośredni związek z zamglonym widzeniem. Wówczas przybranie odpowiedniej pozycji może wpływać na lepszą ostrość widzenia. Nie jest to jednak rozwiązanie problemu, tym bardziej że czasami mogą także pojawić się bóle głowy - zwłaszcza podczas czytania czy oglądania telewizji.

Jeśli zaobserwowałeś u siebie objawy astygmatyzmu, ale nie jesteś pewny diagnozy, wykonaj test na astygmatyzm. Wstępne rozpoznanie u siebie astygmatyzmu nie jest niczym trudnym. Wystarczy skorzystać z metody opracowanej przez specjalistów. Prosty test na astygmatyzm zajmie Ci zaledwie kilka minut.

Metody leczenia astygmatyzmu

Głównymi sposobami korekcji astygmatyzmu są oczywiście korekcja okularowa oraz korekcja za pomocą soczewek kontaktowych (tzw. soczewki toryczne). Dodatkowo w przypadku bardzo dużego astygmatyzmu można zastosować metody operacyjne, takie jak chirurgia refrakcyjna czy korekcja ze wszczepieniem soczewki torycznej wewnątrzgałkowej, stosowana między innymi przy operacjach zaćmy.

Pierwszym wyborem są niemal zawsze metody zewnętrzne, nie wymagające interwencji chirurgicznej. Korekcja astygmatyzmu odbywa się więc przez okulary korekcyjne ze szkłami cylindrycznymi i soczewki kontaktowe. Przy stosowaniu torycznych soczewek kontaktowych należy zachować jednak wyjątkową precyzję. W przypadku astygmatyzmu nieprawidłowo dobrana soczewka może powodować spory dyskomfort, dając wrażenie widzenia pod ukosem czy charakterystycznego zakrzywiania się obrazu na brzegach. Leczenie astygmatyzmu warto więc powierzyć specjaliście, który ma doświadczenie z tą wadą wzroku.

Korekcja astygmatyzmu – jak dobrać odpowiednie okulary i soczewki kontaktowe dla astygmatyka?

Dobór właściwych okularów lub soczewek torycznych dla astygmatyka musi opierać się na bardzo precyzyjnych pomiarach wykonanych przez okulistę lub optyka. Każdy milimetr i stopień kąta nachylenia mają tu znacznie, dlatego też pomiary często wykonuje się dwukrotnie, dla sprawdzenia wartości zapisanych na recepcie.

Warto w tym miejscu nadmienić, że choć okulary są w dalszym ciągu najczęściej stosowaną metodą korekcji astygmatyzmu, rozwiązanie to ma jedną wadę w postaci zniekształceń obrazu, które mogą pojawić się w związku z ciągłym ruchem gałek ocznych, przesuwającymi się na nosie okularami czy wreszcie ograniczonym polem widzenia. Problem nasila się też wraz ze wzrostem mocy optycznej soczewek, przez co często osoby z dość głębokim astygmatyzmem stosujące korekcję okularową mogą mieć problem z patrzeniem na boki lub w dół bez opuszczania czy przekręcania głowy – widziany obraz może się załamywać, utrudniając np. wchodzenie po schodach. Efekty te nie pojawiają się przy stosowaniu soczewek kontaktowych, dlatego też przy dużym astygmatyzmie zaleca się raczej tę drugą opcję.

Astygmatyzm koryguje się za pomocą szkieł cylindrycznych, które dzięki specjalnemu szlifowaniu mają różną moc załamywania promieni świetlnych w głównych południkach soczewki. Po badaniu na recepcje zaznaczana jest tzw. oś cylindra – od 0 do 180°. Na podobnej zasadzie dobierane są soczewki toryczne, które od klasycznych soczewek kontaktowych różnią się nieco pod względem budowy - dzięki grubszej części dolnej i specjalnemu południkowi nie przekrzywiają się podczas ruchów gałki ocznej, dzięki czemu pacjent może widzieć bez problemów występujących przy stosowaniu okularów korekcyjnych. To szczególnie wygodne dla pacjentów z dużym astygmatyzmem, choć należy zaznaczyć tu że dobór takich soczewek jest znacznie trudniejszy niż w przypadku tradycyjnych soczewek sferycznych i nie należy samodzielnie decydować o tym, które soczewki kupić.

Najciekawsze propozycje okularów i soczewek dla astygmatyków

Szkła cylindryczne mogą być umieszczone w każdych oprawkach okularowych, jako że pod względem wyglądu nie różnią się niczym od tradycyjnych szkieł korekcyjnych. Astygmatyk nie musi więc rezygnować ze stylowych oprawek marek takich jak Ray-Ban, Vogue, Oakley czy Dolce&Gabbana na rzecz specjalistycznych oprawek dla astygmatyków. Warto jedynie pamiętać, by oprawki dobrze trzymały się na nosie – zsuwające się potrafią mocno utrudniać codzienne funkcjonowanie.

Znacznie trudniejszy w przypadku astygmatyków wydaje się być wybór właściwych soczewek kontaktowych. Podobnie jak w przypadku standardowych wad refrakcyjnych, soczewki mogą być tu jednodniowe lub miesięczne, a ich użytkowanie nie różni się niczym od noszenia zwykłych soczewek sferycznych.

Warto zwrócić jednak uwagę na wybór soczewek od renomowanych producentów z branży optycznej, którzy produkcją korekcyjnych soczewek torycznych zajmują się niekiedy od samego początku ich pojawienia się na rynku. Wśród marek wartych uwagi należy wymienić przede wszystkim Johnson & Johnson, Bausch&Lomb, oraz Alcon, których soczewki gwarantują doskonałe widzenie, wygodę noszenia i odpowiednie nawilżenie oka, z którym przy codziennym stosowaniu soczewek może być problem.

Jeśli chodzi o soczewki miesięczne, zdecydowanym faworytem wśród użytkowników zdają się być obecnie soczewki AirOptix od Alcon® Vision Care. Stworzone z materiału silikonowo-hydrożelowego - Lotrafilcon B soczewki przepuszczają nawet do 7 razy więcej tlenu, niż tradycyjne astygmatyczne soczewki hydrożelowe, dzięki czemu gwarantują pełen komfort noszenia i właściwe nawilżenie oka. Kategorię soczewek jednodniowych zdominowały natomiast Soczewki kontaktowe Biomedics 1 Day Extra Toric marki Cooper Vision. Soczewki te charakteryzują się wysokim stopniem uwodnienia (55%), dzięki czemu oczy podczas ich stosowania są idealnie nawilżone przez cały dzień.

Astygmatyzm - okulary czy soczewki toryczne?

Wybór pomiędzy soczewkami kontaktowymi a okularami korekcyjnymi należy ostatecznie do pacjenta i zależy od jego indywidualnych preferencji. Warto jednak znać doskonale swoje opcje, dopasowując korekcję maksymalnie poprawiającą komfort widzenia. Dzięki postępowi optyki astygmatycy, podobnie jak osoby ze standardowymi wadami refrakcyjnymi mogą widzieć dziś wyraźnie w każdej odległości.

W wyjątkowo problematycznych przypadkach (np. deformacji rogówki) lub w przypadku bardzo dużego astygmatyzmu dobrą opcją może okazać się chirurgiczna, lub laserowa korekcja wzroku. Taki zabieg laserowy wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Dzięki niemu pacjent może zacząć widzieć wyraźniej.