Ślepota barw - czym jest i jak leczyć?

Ślepota barw to zaburzenie, które potocznie nazywa się daltonizmem. W zdecydowanej większości przypadków występuje on częściej u mężczyzn niż u kobiet - różnica ta jest wręcz porażająca. Warto jednak zaznaczyć, że sam daltonizm nie oznacza całkowitego braku możliwości rozróżnianiu barw, jak twierdzi wiele osób. Głównym problemem osób z tą przypadłością jest brak możliwości rozpoznawania odcieni różnych barw. Najczęściej spotykanym problemem jest brak rozróżniania barwy czerwonej, zielonej, pomarańczowej i żółtej. Oko dostrzega te odcienie na zasadzie podobieństwa barw.

Daltonizm może być leczony wyłącznie poprzez stosowanie odpowiednio dobranych filtrów lub specjalnie dobranych okularów. Sprawdź, co warto wiedzieć na temat tego schorzenia i poznaj jego przyczyny. Daltonizm jest trudną chorobą, ale można z nią żyć.

Czym jest ślepota barw?

• zielony,
• czerwony,
• żółty,
• pomarańczowy.

Ślepota barw jest przypadłością dziedziczną, która wywołana jest brakiem konkretnych komórek w oku. Te odpowiadają za prawidłowe odbieranie kolorów, a skoro ich nie ma, to widzenie osoby cierpiącej na daltonizm jest w pewnym stopniu zaburzone.

Osoby dotknięte daltonizmem mają problem nie tylko w widzeniu barw. Bardzo często odbierają kolory w odmienny sposób niż osoby pozbawione tej przypadłości. Warto również zaznaczyć, że daltonizm może dotyczyć również osób, które nie mają problemów z widzeniem i cieszą się doskonałym wzrokiem.

Rodzaje daltonizmu

Daltonizm określany ślepotą barw podstawowych można podzielić na cztery różne rodzaje. Daltonizm rozpoznaje takie przypadłości jak:

• monochromatyzm,
• dichromatyzm,
• trichromatyzm.
• tritanopia.

Monochromatyzm objawia się całkowitą niezdolnością do rozróżniania barw. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że przypadłość tego typu jest jedną z najrzadziej występujących odmian. Codzienne funkcjonowanie i wykonywanie podstawowych czynności z tym rodzajem daltonizmu jest niezwykle trudne. Pacjent widzi otaczający go świat w kolorze biało-czarnym. Powodem pojawienia się tego rodzaju schorzenia jest całkowity niedorozwój czopków w siatkówce oka lub sytuacja, w której w oku brakuje czopków.

Dichromatyzm związany jest z brakiem fotoreceptorów odpowiedzialnych za widzenie dwóch barw podstawowych. Pacjent nie rozróżnia wówczas barwy zielonej lub barwy czerwonej.

Trichromatyzm jest najłagodniejszym rodzajem daltonizmu. W tym przypadku, u pacjenta diagnozuje się różnicę w czułości czopków w siatkówce oka. Wówczas widzenie barw jest jedynie lekko zaburzone poprzez obniżenie nasycenia jednego koloru.

Tritanopia związana jest z zaburzeniem widzenia jednej barwy. Kolor niebieski osoba z daltonizmem postrzega jako kolor czarny. Zaburzenie tego typu może być bardzo uciążliwe z uwagi na dominujący kolor niebieski w otaczającym świecie, głównie nieba.

Zaburzenia widzenia barw - jak dokładnie widzi daltonista?

Daltonizm związany jest zaburzeniami rozpoznawania barw w życiu codziennym. W zależności od rozpoznanego rodzaju daltonizmu poziom widzenia danej osoby może być na różnym poziomie. W przypadku najrzadziej spotykanego zjawiska, w którym widzenie barw jest mocno ograniczone - świat widziany przez taką osobę składa się wyłącznie z odcieni szarości. Jeżeli osoba dotknięta tą przypadłością ma problem z rozróżnianiem barw podstawowych, to może nie rozróżniać odmienności, jakie ma kolor czerwony i zielony. Zaburzona percepcja barw jest niezwykle niebezpieczna, szczególnie jeżeli chodzi o rozpoznawanie świateł na skrzyżowaniu czy przejściu dla pieszych. Nierozpoznawanie barwy czerwonej oraz nierozpoznawanie barwy zielonej może stanowić ogromne niebezpieczeństwa dla daltonisty poruszającego się po dużym, ruchliwym mieście. Codzienne czynności w przypadku tego typu zaburzenia widzenia barw nie są jednak zbyt uciążliwe.

Zaburzenie widzenia barw nie zawsze jednak jest tak bardzo rozwinięte, jak w wyżej opisanych przypadkach. W rezultacie daltonizmu nabytego problem z widzeniem może dotyczyć jedynie intensywności jednego z kolorów.

Kogo dotykają zaburzenia widzenia barw?

Najczęściej diagnozowany jest daltonizm wrodzony. Przypadłość ta zdecydowanie częściej dotyka męskiej części społeczeństwa. Szacuje się, że problem ten dotyka około 8% mężczyzn. Dla porównania daltonizm występuje zaledwie w przypadku 0,4 - 0,5% kobiet. Jeżeli chodzi natomiast o przypadłość dziedziczoną genetycznie - występuje ona od urodzenia, chociaż prawidłowa diagnoza zwykle pojawia się ok. 4 roku życia. Warto zaznaczyć, że daltonizm diagnozowany jest w sytuacji, kiedy dysfunkcja w widzeniu barw zaobserwowana została w obu oczach.

Z kolei w przypadku daltonizmu nabytego może się on pojawić w każdym wieku. Wynika on z uszkodzeń struktury oka lub przebytych chorób - więc może występować na każdym etapie życia człowieka.

Objawy daltonizmu

Zaburzenie rozpoznawania barw możliwe jest do zdiagnozowania już we wczesnych latach życia dziecka. Rodzice powinni przede wszystkim dokładnie obserwować swoje dzieci, gdyż w wieku około 4 lat mogą pojawiać się pierwsze sygnały świadczące o tej przypadłości. Zarówno daltonizm częściowy, jak i całkowity może być problematyczny, gdyż w tym wieku dzieci często ze sobą konkurują. Dziecko z tą przypadłością może nie zdawać sobie sprawy z kolorów wykorzystywanych np. podczas rysowania. Barwa zielona będzie przez niego nierozpoznawalna, co objawiać się będzie np. rysowaniem trawy w kolorze czerwonym.

Objawy daltonizmu charakteryzują się różną intensywnością. Poza pomyłkami w rozpoznawaniu kolorów podczas codziennych czynności może pojawić się także problem związany z dostrzeganiem kolorów w różnej intensywności np. barwę czerwoną osoba z daltonizmem może odbierać jako kolor pomarańczowy. Zdarza się, że dzieci mają kłopot z samym nazywaniem kolorów. Co więcej, sam narząd wzroku będzie u nich znacznie bardziej podatny na zmęczenie.

Przyczyny daltonizmu

Jeżeli chodzi o daltonizm - przyczyny mogą być różne. Podstawą w tym przypadku są jednak czopki oka. Są to komórki percepcyjne. Czopki oka zlokalizowane są w obrębie siatkówki, a obecne w nich białka odpowiedzialne są za to, aby odbierać fale świetlne różnej długości. Upośledzenie czopków wpływa na pojawienie się daltonizmu.

Daltonizm o podłożu genetycznym jest najczęściej diagnozowany. Jest to wada genetyczna, która dotyka w większości przypadku mężczyzn. Gen odpowiedzialny za jej przenoszenie powiązany jest z chromosomem x. Mężczyzna ma tylko jeden chromosom x w swoim kodzie genetycznym, gdy kobieta ma ich dwa. Tylko jeden chromosom x u mężczyzny znacznie zwiększa możliwość wystąpienia przypadłości zaburzenia widzenia kolorów.

Przekazanie zaburzenia widzenia kolorów może być spowodowane nie tylko genetyką. Na zaburzenie widzenia kolorów wpływ mogą mieć również choroby oczu - wówczas można mówić, że jest to daltonizm nabyty. Może się on objawiać przy zaćmie, jaskrze czy zwyrodnieniu plamki żółtej. Wpływ na zaburzenie widzenia mogą mieć również urazy mechaniczne dróg wzrokowych, np. siatkówki oka. Przyczyny daltonizmu związane są również z przyjmowaniem niektórych leków, głównie tych złożonych z substancji psychoaktywnych.

Czy daltonizm utrudnia codzienne funkcjonowanie?

Daltonizm i podobieństwa barw, jakie widzi osoba z tą przypadłością, stwarzają bardzo duże zagrożenie, szczególnie w ruchu drogowym. Osoby, które rozróżniają kolory, mogą w porę zareagować na zmieniające się oznaczenia i sygnalizacje świetlne. Kwestia ta wygląda zupełnie inaczej w przypadku osób z zaburzeniem widzenia kolorów. Przez nieuwagę mogą one np. jadąc na rowerze, wjechać na przejazd na drodze, pomimo święcącej się sygnalizacji w kolorze czerwonym. Widzenie barw w odmiennych odcieniach jest dla nich niebezpieczne, jednak odpowiednie przygotowanie się do ruchu po mieście może zniwelować ten problem.

Codzienne funkcjonowanie jest najtrudniejsze dla osób dotkniętych niezwykle rzadkim rodzajem daltonizmu, czyli monochromatyzmem. W takiej postaci choroby, funkcjonowanie jest niezwykle trudne ze względu na widzenie wyłącznie barwy czarnej i białej.

Czy osoba z daltonizmem może zdawać egzamin na prawo jazdy?

Często pojawiającym się pytaniem jest to, czy osoba z daltonizmem może starać się o dokument prawa jazdy. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, osoba taka może bez przeszkód podchodzić do egzaminu prawa jazdy. Przepis ten obowiązuje nie tylko w Polsce, ale na terenie całej Unii Europejskiej, stwierdza on, że wada wzroku, jaką jest daltonizm, nie dyskwalifikuje kandydata w ubieganiu się o uprawnienia.

Ciekawostką jest natomiast, że osoba z daltonizmem pomimo tego, że może mieć prawo jazdy, to nie może być kwalifikowana jako kierowca zawodowy. Taka wada wzroku w przypadku osób chcących związać swoja przyszłość z zawodem kierowcy jest niemożliwa.

Jak diagnozuje się ślepotę barw?

Daltonizm może być zdiagnozowany poprzez wykonanie odpowiednich badań okulistycznych. W tym celu lekarz specjalista wykorzystuje barwne tablice pseudoizochromatyczne. To jednak tylko jedna z metod. Diagnozę można postawić także w na podstawie badania z wykorzystaniem anomaloskopu. Zadaniem pacjenta w przypadku tego badania jest porównywanie dwóch kolorów.

Warto zaznaczyć, że możliwe jest przeprowadzenie różnych rodzajów testów w celu postawienia diagnozy. Jednym z nich jest przedstawienie pacjentowi kartek złożonych z kolorowych kropek. Pacjent ma za zadanie odczytać zaszyfrowane informacje. Na podstawie tego lekarz może już łatwo zdiagnozować wadę wzroku. Jeżeli osoba poddana testowi nie jest w stanie poprawnie wykonać zadania, wówczas lekarz może stwierdzić daltonizm.

Testy diagnostyczne to nie wszystko

Daltonizm diagnozuje się nie tylko kolorowymi obrazkami. Niezwykle pomocny w tym celu jest wywiad rodzinny. Poparciem informacji uzyskanych w jego wyniku jest jednak zawsze badanie oczu, które pozwoli uniknąć postawienia błędnej diagnozy.

Leczenie daltonizmu

Na obecną chwilę nie ma skutecznego sposobu na leczenie. Daltonizm i jego skutki mogą być natomiast minimalizowane. W tym celu niezbędne jest stosowanie filtrów lub soczewek barwiących. Coraz popularniejsze stają się także specjalne okulary dla osób z daltonizmem lub specjalne soczewki. To dzięki nim pacjent może zacząć obserwować świat w prawidłowych barwach. Chociaż więc leczenie daltonizmu nie daje trwałych efektów to jednak osoby, których dotyka to schorzenie, mogą żyć normalnie.

Zobacz także:

• Zapalenie nerwu wzrokowego - objawy i leczenie
• Czym jest i jak leczyć oczopląs?