Choroba zezowa – co warto o niej wiedzieć?

Choroba zezowa potocznie nazywana także zezem to zjawisko, kiedy gałki oczne ustawiają się w sposób nieprawidłowy. Zaburzenie to może być wrodzone, jednak często ma także charakter nabyty. Najczęstszą postacią zeza jest zez jawny towarzyszący (hetrotropia), ale oprócz tego choroba zezowa przybiera u pacjentów również inne rodzaje. Sprawdź, jakie są przyczyny zeza i jak wygląda rozpoznanie zeza oraz leczenie tej wady wzroku.

Rodzaje zeza

Choroba zezowa to dość powszechne zjawisko, zwłaszcza w przypadku młodszych pacjentów. W przypadku zeza widzenie przez każde oko jest inne. Nierównoległe ustawienie gałek ocznych może być bardziej lub mniej widoczne – zależnie czy jest to zez porażenny, zez jawny, zez towarzyszący, zez naprzemienny czy inny. Mózg, który odpowiada za łączenie ze sobą obrazów w całość, ma duże utrudnienie, czym skutkuje obniżenie ostrości wzroku określane przez specjalistów jako dwojenie.

Choroba zezowa najczęściej kojarzona jest z nierównoległym ustawieniu gałek ocznych. Rodzaj przypadłości określa się jednak na podstawie tego, jaki jest kierunek odchylenia oka zezującego z uwzględnieniem okoliczności, w jakich się pojawia – stale lub okresowo. Dodatkowo w praktyce klinicznej wyróżnia się podział zeza na jawny lub ukryty. Kąt zeza, a dokładniej kąt odchylenia to natomiast kolejne kryterium pozwalające na określenie rodzaju zeza chorego oka.

Zez zbieżny

Objawia się odchyleniem oka zezującego w stronę nosa. Często można zaobserwować go u dzieci w wieku niemowlęcym, u których występuje prawidłowy ruch zdrowego oka i nieprawidłowości w drugim wywołujące delikatne przechylenie głowy dziecka. Bardzo często pozycja oczu powraca do normy naturalnie, zwykle ma to miejsce do 4. miesiąca życia.

Zez rozbieżny

Diagnozowany jest w sytuacji, w której oko zezujące ustawia się w kierunku skroni pacjenta. Zez rozbieżny jest najczęściej diagnozowany u dzieci starszych oraz osób dorosłych, którzy dodatkowo mają problemy z krótkowzrocznością. Pojawiają się przy nim dodatkowe objawy – bóle głowy i trudności ze skupieniem się podczas czytania.

Zez ku górze

Zez ku górze określany jest również jako hipertropia. W tym przypadku obserwuje się u pacjenta nieprawidłowe ustawienie gałek ocznych i ruchy oczu, które skierowane są ku górze.

Zez ku dołowi

Zez ku dołowi to inaczej hipotrofia. Objawia się poprzez nieprawidłowe ustawienie gałek ocznych ku dołowi. Może uwzględniać zarówno jedno, jak i drugie oko.

Zez skośny

Zez skośny dzieli się na dwa osobne przypadku. W pierwszym z nich dochodzi do skręcenia oka ku zewnętrznej stronie, wówczas określa się go mianem ekscyklotropi. W drugiej sytuacji oczy ulegają skręceniu do wewnątrz – jest to incyklotropia.

Zez ukryty

Trudno go rozpoznać, chociaż może w tym pomóc specjalny test. Osoba zdrowa, podczas zasłaniania oczu naprzemiennie, nie wykonuje mimowolnie ruchu żadnym okiem. Inaczej wygląda to u osób z ukrytym zezem. Można zaobserwować ruch oka zasłoniętego w momencie jego odsłaniania, czyli w momencie kiedy przywraca się możliwość patrzenia dwojgiem oczu. Jest to tzw. ruch nastawczy oka niezasłoniętego.

Jakie są przyczyny choroby zeza?

Zastanawiasz się, jak powstaje zez? Przez nierównoległe ustawienie się gałek ocznych u pacjenta. Wskutek tego pojawia się zmiana kąta patrzenia jednego oka względem drugiego lub obu oczu. Zez może rozwijać się niezależnie od wieku, dotyka więc nie tylko dzieci, ale również osoby dorosłe. Wśród przyczyn jego występowania wymienia się między innymi:

• wady refrakcji
• choroby gałki ocznej oraz oczodołu
• zaburzenie mięśni gałkoruchowych oraz ich nerwów
• choroby ośrodkowego układu nerwowego

Wpływ na pojawienie się zeza mają również geny. Jest on dziedziczny, może więc pojawiać się w kolejnych pokoleniach. Czasem także wpływają na niego niektóre choroby neurologiczne.

W jaki sposób rozpoznać chorobę zezową?

Wykrywanie zeza zaczyna się od badania okulistycznego. Sprawdza m.in. odchylenie najpierw jednego oka, później drugiego. Określa, czy jest ono naprzemienne. Następnie wykonuje serię dodatkowych testów, a w przypadku starszych pacjentów przeprowadza z nimi wywiad mający na celu diagnozę i ustalenie typu zeza. Zebranie informacji jest ważne, zwłaszcza jeżeli pacjent ma inne wady refrakcji. Podczas rozmowy możliwe jest także ustalenie występowania wcześniejszych przypadków zeza w rodzinie.

Po przeprowadzeniu wstępnego wywiadu specjalista przystępuje do dokładnego sprawdzenia stanu oczu pacjenta. W tym celu wykonuje się między innymi ocenę ostrości wzroku – zarówno jednoocznego, jak i dla obu oczu. Badanie ostrości wzroku pozwala na ustalenie, czy oczy działają z taką samą dokładnością, czy też jedno z nich jest słabsze. Sprawdza się również jakość widzenia obuocznego i jednoocznego z bliska oraz z daleka. Jeżeli pacjenta nosi okulary lub soczewki korygujące wady wzroku, testy wykonuje się zarówno bez nich, jak i z nimi.

Badanie refrakcji ma na celu określić wadę wzroku oraz jej rozmiar. Kluczowe w diagnozie jest także wykonanie badania ruchomości gałek ocznych. Wykonuje się je w dziewięciu różnych kierunkach, dzięki czemu zyskuje się wyniki pozwalające określić czy występują znamiona zeza porażennego lub towarzyszącego. Sprawdza się również diplopie, czyli podwójne widzenie.

Oprócz tego lekarz wykonuje badanie konwergencji oraz akomodacji. Sam pomiar kąta zeza wykonuje się w oparciu o:

• test Hirschberga
• badanie kąta Kappa
• pryzmatyczny test Krimsky'ego
• testy zakrycia oczu
• pryzmatyczny test naprzemiennego zasłaniania oczu
• synoptofora
• test Maddoxa

Leczenie zeza

Podstawą, żeby leczyć zeza, jest właściwa diagnoza. Jest to proces długotrwały, który wymaga nie tylko czasu, ale przede wszystkim cierpliwości ze strony pacjenta. Określenie wielkości kąta zeza jest jednym z podstawowych etapów pozwalających na wdrożenie odpowiedniej metody. Głównym celem, jest powrót do stanu, w którym u pacjenta ponownie pojawia się widzenie obuoczne z zachowaniem pełnej ostrości wzroku. Wynika to z prawidłowości mięśni gałkoruchowych. Leczenie zeza zakłada:

• doprowadzenie do równoległego ustawienia oczu – oka zdrowego i chorego
• dążenie do uzyskania poprawy widzenia w oku zezującym

Jednym ze sposobów leczenia wady zeza jest stosowanie specjalnego rodzaju okularów. Okulary pryzmatyczne umożliwiają poprawę wzroku u pacjentów, u których występuje podwójne widzenie. Szkła pryzmatyczne wpływają pozytywnie na prawidłowe ustawienie gałki ocznej, zarówno przy patrzeniu w dali, jak i bliży. Chronią także od rozwoju niedowidzenia i wpływają za wyrównanie wady refrakcji.

Wada wzroku, jaką jest zez, może być korygowana w sposób inwazyjny. Operacja zeza polega na bezpośrednim działaniu na mięśnie zewnątrzgałkowe, czyli te odpowiadające za możliwość poruszania gałką oczną. Zależnie od wady, wykonuje się zabieg mający wzmocnić je lub osłabić. Skrócenie mięśni powoduje ich wzmocnienie, natomiast odcięcie ich, a następnie przyszycie z tyłu – osłabienie. Leczenie operacyjne zeza nie zawsze jest jednak możliwe.

Czy przy zezie można nosić soczewki kontaktowe?

Osoby z zezem często skarżą się na bóle oczu, które są wynikiem między innymi nieprawidłowego ustawienia oczu. Zez porażenny, zez towarzyszący, zez ukryty czy zez jawny nietowarzyszący bywają problematyczne. Dotyczy Cię ten problem i zastanawiasz się, czy możesz nosić soczewki kontaktowe i jest to wskazane dla samego oka? Zwykle nie ma ku temu żadnych przeciwwskazań, chociaż wymaga to wcześniejszej konsultacji ze specjalistą i dopasowania odpowiednich szkieł kontaktowych uwzględniając przy tym ustawienie oczu.

Chociaż najlepsze efekty przynosi leczenie zeza w młodym wieku, to nigdy nie jest za późno na to, aby rozpocząć walkę i pozbyć się problemu. Zaawansowana dolegliwość może sprawiać wiele problemów w życiu codziennym. Jeżeli więc zauważasz niepokojące objawy – nie zwlekaj i zgłoś się na konsultacje do specjalisty, który Ci pomoże.